"ჩვენ მიგვაჩნია, რომ მცურავი გაცვლითი კურსის რეჟიმი კვლავ ადეკვატური და სწორია საქართველოსთვის," - ასე ფიქრობს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის საქართველოს მისიის ხელმძღვანელის მოვალეობის შემსრულებელი, სუბირ ლალი. როგორც მან საერთაშორისო სავალუტო ფონდის (სსფ / IMF) მიერ მხარდაჭერილი "გაფართოებული დაფინანსების მექანიზმით" პროგრამის მერვე მიმოხილვის დასრულებასთან დაკავშირებით გამართული ვიდეოკონფერენციის დროს განაცხადა, საქართველოს ეროვნულიო ვალუტის გაცვლით კურსზე ზეწოლის შემცირებას დაეხმარება მაკროეკონომიკური პოლიტიკის დისციპლინის შენარჩუნება, ფისკალურ დეფიციტსა და ინფლაციის მიზნობრივ მაჩვენებელზე ორიენტირება.
"გაცვლითი კურსის დონის გარდა, აქ არის მისი მერყეობის საკითხიც. რა თქმა უნდა, ჩვენ გვესმის, რომ სავალუტო ბაზრის გაუმართავ მუშაობას შეუძლია ხელი შეუშალოს ფინანსურ სტაბილურობას, რადგან საქართველო კვლავაც დოლარიზებული ეკონომიკაა. ასეთ დროს, ბაზრის გაუმართავი მუშაობის თავიდან ასაცილებლად, ეროვნული ბანკის სავალუტო ინტერვენციებს შეუძლია მერყეობის შემცირება, მაგრამ, ჩვენი აზრით, ისინი მართებულად არ არის მიმართული გაცვლითი კურსის რომელიმე დონის შენარჩუნებისკენ. ისეთი მცირე ზომის ღია ეკონომიკებში, როგორც საქართველოა, გაცვლითი კურსის მოქნილობა მნიშვნელოვანია იმის უზრუნველსაყოფად, რომ საგარეო შოკი გამოშვებისა და დასაქმების უფრო დიდ მერყეობაში არ გადაიზარდოს. როდესაც შოკები გარედან მოდის და გარდაუვალია, გაცვლითი კურსის მოქნილობა შოკის მშთანთქავ კრიტიკულ როლს ასრულებს და ამ საგარეო შოკების გამო ქვეყანაში დასაქმებისა და გამოშვების ჭარბ მერყეობას უშლის ხელს. ეს უკანასკნელი, თავის მხრივ, დამაზიანებელია ცხოვრების დონის, უთანასწორობისა და სიღარიბის მაჩვენებლებისთვის," - ამბობს სუბირ ლალი.
ინვესტიციების მოზიდვის უმთავრეს პრობლემად ლარის გაცვლითი კურსი სახელდება.
ეროვნულ ბანკს რეზერვების ხელმომჭირნე ხარჯვისთვის აკრიტიკებენ.
ლარის გასამყარებლად მთავრობას პრივატიზაციის იმედი აქვს.ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრ ნათია თურნავას განცხადებით, "ეროვნული ვალუტის სტაბილურობისთვის ხელისუფლება ყველაფერს აკეთებს და ეროვნულ ბანკთან სრულ კოორდინაციაშია". მინისტრის მტკიცებით, ერთადერთი, რაც ლარის კურსს შემდგომი რყევებისგან დააზღვევს, ეკონომიკის სწრაფი აღდგენაა.
ეროვნული ბანკი სავალუტო ინტერვენციებს 2021 წელსაც გააგრძელებს.
ეროვნული ბანკი ინარჩუნებს ლარის მცურავი კურსის პოლიტიკას.
ჯერ კიდევ 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე ქვეყნის პირველი ბანკირი განმარტავდა, რომ ლარი მცურავ რეჟიმშია და პანდემიასთან დაკავშირებული გაურკვევლობის აღმოფხვრისა და ტრადიციული წინასაარჩევნო აჟიოტაჟის გადავლის შემდეგ, კურსი მის წონასწორულ ნიშნულს დაუბრუნდებოდა, თუმცა ასე არ მოხდა.
კობა გვენეტაძე ამბობს, რომ საქართველოს, როგორც მცირე და ღია ეკონომიკას, სურს აქტიური მონეტარული პოლიტიკა და ამისთვის ინფლაციის თარგეთირება საუკეთესო გამოსავალია. მისივე თქმით, ქვეყანაში კაპიტალის თავისუფალი მობილობისთვის კი მცურავი გაცვლითი კურსი ყველაზე ოპტიმალური გამოსავალია.
სებ-ი სავალუტო ინტერვენციების უმთავრესი მიზანი, როგორც წესი, ლარის კურსის დასტაბილურებაა. სპეციალისტების განმარტებით, ლარს პრობლემას უქმნის ქვეყანაში დოლარის შემოდინების კლება. დოლარი კი ძირითადად შემოდის ექსპორტით, ტურიზმით, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციებით და ფულადი გზვნილებით. წლების მანძილზე საქართველოს მთავარი ლოკომოტივი ტურიზმი იყო. ტურიზმი კი პანდემიის შედეგად წელს ზარალზეა. უმნიშვნელო მატებაა ექსპორტის და ფულადი გზავნილების მაჩვენებლებში, რაც ტურიზმის კლებას ვერ აბალანსებს. გარდა ამისა, ქვეყანაში კვლავ მაღალია უარყოფითიო სავაჭრო ბალანსი, ანუ მეტ იმპორტს ვყიდულობთ (გადის დოლარი ქვეყნიდან), ვიდრე ექსპორტს ვყიდით (შემოდის დოლარი ქვეყანაში), თითქმის ნულს უტოლდება პირდაპირი უცხოური ინვეტიციები, რაც ჯამში ლარზე დაწოლას აძლიერებს. ქვეყანაში ჩნდება ჭარბი ლარი, დეფიციტურია დოლარი, რაც საბოლოოდ ლარს აუფასურებს.
შეგახსენებთ, ეროვნულ ბანკს რეზერვების ხარჯვის პოლიტიკაზე აქვს გაცხადებული, რაც იმას ნიშნავს, რომ საჭიროების შემთხვევაში ცენტრალური ბანკი ბაზარს უცხოურ ვალუტას მიაწვდის.
ცნობისთვის, ეროვნულ ბანკს ოპოზიცია და ექსპერტების ნაწილი არათანმიმდევრულ და გაუაზრებელ ქმედებებში სდებს ბრალს. სწორედ მისი არასწორი პოლიტიკის შედეგად თვლიან ლარის გაუფასურებას.
ბრალდებებს ცენტრალურის ბანკის პრეზიდენტმა კობა გვენეტაძემ სოციალურ ქსელში უპასუხა. მისი თქმით, ეროვნული ბანკის ინტერვენციების მიზანი მხოლოდ ლარის გამყარება ან გაუფასურება სულაც არაა.
1 ოქტომბრიდან ეროვნული ბანკი ლარის კურსს ახლებურად ადგენს. საქართველოს ეროვნული ბანკის ინიციატივით, ამოქმედდა სავალუტო ვაჭრობის ახალი მექანიზმი ბლუმბერგის Bmatch პლატფორმა, სადაც პირველ ეტაპზე ხდება ბანკთაშორისი ვაჭრობები, ხოლო მალევე მოხდება არასაბანკო კერძო სუბიექტების ჩართვაც, რაც, სებ-ის განმარტებით, საშუალებას მისცემს მათ პირდაპირი წვდომა ჰქონდეთ სავალუტო რესურსებთან. სებ-ის მტკიცებით, ეს პლატფორმა ბაზარს გახდის უფრო დივერსიფიცირებულს, კონკურენტუნარიანსა და ლიკვიდურს, თუმცა სპეციალისტებს ამ პლატფორმის მიმართ პრეტენზიები აქვთ.
იმისთვის, რომ გაიგოთ ყველაფერი ლარის გაუფასურების მიზეზებზე, შედეგებსა და პროგნოზებზე, იკითხეთ report.ge-ს ეკონომიკური ანალიტიკა.
ბელა გელაშვილი
ავტორი