"ნამახვანჰესის მშენებლობის გარშემო შექმნილი კრიზისი ქვეყნისთვის ისეთივე საზიანოა, როგორც მიმდინარე პოლიტიკური, ეკონომიკური და პანდემიით გამოწვეული კრიზისები. საზოგადოების ნაწილი ჩართულია პროექტის წინააღმდეგ ხანგრძლივ პროტესტში, ხოლო მთავრობა კომუნიკაციის დეფიციტის პირობებში, ვერ უზრუნველყოფს სიტუაციის კრიზისიდან გამოყვანას და ძალისმიერ მეთოდებს მიმართავს," - ამის შესახებ აღნიშნულია “მსოფლიო გამოცდილება საქართველოსთვის” კვლევაში, რომლის მიხედვით, შექმნილი მდგომარეობა სცილდება ენერგეტიკის სფეროს, პოლიტიკურ ელფერს იძენს და უფრო ღრმა, უსაფრთხოების კრიზისს აჩენს.
"დარწმუნებით შეიძლება ითქვას, რომ ჰესის ძალისმიერად აშენებას ან მშენებლობის ძალისმიერად შეწყვეტას ქვეყნის მომავლისთვის დამანგრეველი ეფექტი ექნება. ამავე დროს, შექმნილი მდგომარეობა, მხარეთა ფრთხილი და პასუხისმგებლიანი ქმედების პირობებში, შეიძლება მიმართულ-იქნას საზოგადოებრივი ურთიერთობების, მართვის მექანიზმების დახვეწისკენ, ცოდნის და პროფესიონალიზმის დანერგვის და ქვეყნის სწრაფი განვითარებისკენ. მომავალი ერთი თვე დაანონსებულ აქციებამდე არის უმნიშვნელოვანესი პერიოდი იმისთვის, რომ ყველა პასუხისმგებლიანი მხარე, დიალოგის საშუალებით, ეცადოს ამ შესაძლებლობის გამოყენებას," - ვკითხულობთ კვლევაში.
აქვე განმარტებულია, რომ მიმდინარე დაპირისპირების გაგრძელება და პროექტის ძალისმიერი მეთოდებით მშენებლობა სავარაუდოდ გამოიწვევს პროტესტის შემდგომ ესკალაციას, პოლიტიკურ და ეკონომიკურ არასტაბილობას, საზოგადოებრივი ძალების ფლანგვას შიგა წინააღმდეგობებზე და ქვეყნის შემდგომ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ დასუსტებას.
"თავის მხრივ პროექტის დაუსაბუთებელი შეწყვეტა გამოიწვევს პროექტის სარგებლების დაკარგვას, არბიტრაჟს და სანქციებს, ენერგეტიკული უსაფრთხოების გაუარესებას, ქვეყნის საინვესტიციო მიმზიდველობის დაკარგვას, სამეზობლოში საგარეო ურთიერთობების გაუარესებას, ევროკავშირთან ინტეგრირების პერსპექტივების შეკვეცას. ეს აისახება ასევე სხვა მშენებარე ობიექტებზე, სადაც ანალოგიურ პროტესტებს იგივე აქტორები მართავენ. ინფორმირებული მოქალაქეების და საერთაშორისო პარტნიორებისთვის ძნელი ასახსნელი იქნება, თუ რატომ ირჩევს საქართველო ენერგეტიკული უმწეობის გზას, რთულ სამეზობლოში, საკუთარი უსაფრთხოების საზიანოდ. რატომ არ ასრულებს ასოცირების შეთანხმების ერთერთ პრიორიტეტს და არ მონაწილეობს კლიმატის ცვლილების შერბილების პროცესში, რატომ არ ემზადება ამ ცვლილებისათვის თვითონ? შესაბამისად, პროცესის არსებული ფორმით გაგრძელებას ყველა შემთხვევაში უდიდეს ზიანთან მივყავართ. დაპირისპირება კი მხოლოდ მტრის ინტერესებს ემსახურება," - აღნიშნულია ანგარიშში.
ნამახვანიჰესზე მედიაციაში ევროკავშირი ერთვება. ევროკავშირის ენერგეტიკული გაერთიანების დავების გადაწყვეტისა და მოლაპარაკების ცენტრის დირექტორი დირკ ბუშლე ნამახვანთან დაკავშირებულ დისკუსიას პირადად შეისწავლის. ამას წინ უძღოდა ერთობლივი წერილი, რომელიც საქართველოს პრემიერ-მინისტრის დავალებით ნათია თურნავამ და ლევან დავითაშვილმა ევროკავშირის ენერგეტიკული გაერთიანების დავების გადაწყვეტისა და მოლაპარაკების ცენტრის ხელმძღვანელს დირკ ბუშლეს გაუგზავნეს და ნამახვანიჰესის პროექტის პროცესში ჩართვა და მხარეებთან მედიაცია სთხოვეს.
ქვეყანაში ჰესების წინააღმდეგ აქციები ბოლო 5 თვეა გააქტიურდა. რიონის ხეობაში პერმანენტული აქციები მიმდინარეობს. მოქალაქეები ნამახვანიჰესის ტერიტორიაზე შესვლას ცდილობენ, პოლიცია კი ამის ნებას მათ არ აძლევს. ნამახვანიჰესის საწინააღმდეგო აქციებზე, მსხვილი ჰესების მშენებლობის პროტესტების გარდა, ნათია თურნავას გადაყენებასაც ითხოვენ. მთავრობა ნამახვანჰესის მშენებლობის შეჩერებას არც კი განიხილავს.
ნამახვანჰესის კაშხლის მშენებლობა გადაიდო, ანუ, კომპანიასთან შეთანხმებით პროექტის განხორციელება შეჩერებულია უახლოესი რამდენიმე თვის განმავლობაში, ვიდრე ყველა კითხვას არ გაეცემა პასუხი, თუმცა კომპანია, კანონით მინიჭებული უფლებამოსილების ფარგლებში, საგზაო სამუშაოებს აგრძელებს, რასაც მოსახლეობა აპროტესტებს.
მთავრობის განმარტებით, საქართველოს ეკონომიკური და ენერგეტიკული დამოუკიდებლობა ნამახვანიჰესზე გადის. მათივე მტკიცებით, ქვეყანას მცირე ჰესებთან ერთად, კაშხლიანი და წყალსაცავიანი ჰიდროსადგურებიც სასიცოცხლოდ ესაჭიროება, რადგან ქვეყანა არაა მდიდარი ნავთობითა და გაზით. ის სიმდიდრე, რაც საქართველოშია წყალია და წყლის რესურსის გამოყენება ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც ზოგადად ადგილობრივი წარმოების განვითარება. მთავრობა ამტკიცებს, რომ საქართველომ წლების წინ გააკეთა ისტორიული არჩევანი და ევროპული ენერგოსისტემის ნაწილი გახდა.
ნამახვანჰესის მშენებლობას პრემიერ-მინისტრიც განმარტავს. ირაკლი ღარიბაშვილის აზრით, ნამახვანჰესის მშენებლობას ქვეყნის ენერგოდამოუკიდებლობისა და ეკონომიკის სწრაფი ტემპით განვითარებისთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს. მთავრობის მეთაურის თქმით, კომპანია პანდემიის დროს შექმნილი კრიზისის პირობებში 840 მილიონ დოლარიან ინვესტიციას ახორციელებს, რისი შეფერხებაც არაგონივრული და გაუმართლებელია.
ენერგეტიკში 10 მილიარდ ლარზე მეტი FDI დაპაუზებულია. 2020 წელს პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები (FDI) 2019 წელთან შედარებით 52,9%-ით შემცირდა და 15-წლიან მინიმუმზე დაფიქსირდა. ერთ-ერთი სექტორი, სადაც პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები მკვეთრად შემცირდა ენერგეტიკაა. შარშან საქართველოს ენერგეტიკაში $6 მილიონი დოლარი ჩაიდო. ენერგეტიკაში ინვესტიციების კლებას ჰესების საწინააღმდეგო კამპანიას უკავშირებენ.
ნამახვანიჰესის კაშხლისა და წყალსაცავის მშენებლობა შეჩერდა. ამ ჰესის კასკადის პროექტი ქართველმა დირექტორმა, მერაბ ლომინაძემ, ჩაიბარა. მანამდე მინისტრები პარლამენტში „რაჭა-ლეჩხუმში ჰესების მშენებლობასთან დაკავშირებით“ 10 135 მოქალაქის პეტიციის განხილვის ფარგლებში მივიდნენ და ანგარიში წარადგინეს. სხდომას, დეპუტატებთან ერთად ექსპერტები, ენერგეტიკოსები, ასევე არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და „რიონის ხეობის მცველების“ წარმომადგენლები ესწრებოდნენ. კიდევ უფრო მანამდე კი, 5 მარტს, საქართველოს პრემიერ-მინისტრის დავალებით, ეკონომიკის და მდგრადი განვითარების მინისტრმა, გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მინისტრთან ერთად, მოსახლეობასთან საჯარო შეხვედრა გამართა. მათ ცაგერის მოსახლეობას ჰესის მშენებლი კომპანიისთვის, "ენკასთვის," მიწის გადაცემის საკითხები განუმარტეს, ისაუბრეს, რატომ აშენებს ჰესს უცხოელი ინვესტორი და არა - სახელმწიფო, ადგილობრივებს ნამახვანიჰესის უსაფრთხოების დეტალებიც გააცნეს, მოსახლეობის წინაშე მინისტრებმა აიღეს პასუხისმგებლობა, რომ მთავრობა "ენკას" ადგილობრივი მოსახლეობის გადამზადებას მოსთხოვს. მოსახლეობასთან პირისპირ შეხვედრისას, მინისტრები დარწმუდნენ რიონის ხეობის მცველთა პროტესტის გულწრფელობაში და გამოთქვეს მზადყოფნა ერთობლივი მსჯელობით გამოინახოს გზა, რომელიც წაადგებამ როგორც ადგილობრივ მოსახლეობას, ასევე სრულიად საქართველოს. მთავრობა ჰესის უსაფრთხოებაში დარწმუნებულია.
ნამახვანის ჰესი $800 მილიონიანი თურქული ინვესტიციით შენდება. ინფრასტრუქტურის მშენებლობისთვის მოსამზადებელი სამუშაოები ჰესის ასაშენებლად 4 ლოკაციაზე მიმდინარეობს და ნათია თურნავა პოცესს რამდენიმე დღის წინ თავად გაეცნო. ნათია თურნავა ნამახვანი ჰესის პროექტს ენერგეტიკაში საუკუნის პროექტად მიიჩნევს. მისი თქმოით, ნამახვანი ჰესის გაშვების შემდეგ ადგილობრივი ენერგოგენერაცია მოთხოვნის 12%-ის დაკმაყოფილებას შეძლებს.
გეგმის მიხედვით, ნამახვანის ჰესების კასკადი ექსპლუატაციაში 2024 წელს შევა.
იმისთვის, რომ გაიგოთ, რა გზა გაიარა ნამახვანჰესის პროექტმა საბჭოთა პერიოდიდან დღემდე, იკითხეთ report.ge-ს ეკონომიკური ანალიტიკა.
როგორია ნამახვანჰესის ენერგეტიკული ფასეულობა, ან რას კარგავს საქართველო ჰესების არ აშენებით, ნახეთ აქ.
ბელა გელაშვილი
ავტორი