ეროვნულმა ბანკმა (სებ) მაკროეკონომიკური პროგნოზები განაახლა და ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტის, ფასს 9-ის, მიზნებისთვის საპროგნოზო სცენარები გაასაჯაროვა.
ცენტრალური ბანკის საბაზო სცენარი ეფუძნება სებ-ის პროგნოზირებისა და მონეტარული პოლიტიკის ანალიზის (FPAS) მოდელს, ხოლო ალტერნატიული სცენარები - რისკ სცენარების ანალიზისთვის განკუთვნილმაკრო-ფინანსურ მოდელს.
საბაზო სცენარით ეკონომიკური აქტივობა 5%-ით შემცირდება, ოპტიმისტური სცენარით კი ლარი დოლართან 2021-22 წლებში 5-5 პროცენტით მყარდება.
რაც შეეხება პესიმისტურ სცენარს, სებ-ის პესიმისტური სცენარის მიხედვით, ბოლო პერიოდში COVID-19-ით დაინფიცირების შემთხვევების მატება, როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე გლობალურად ვირუსის გავრცელების შემაკავებელი შეზღუდვების გაურკვეველი ვადით შენარჩუნებას და, ზოგ შემთხვევაში, ახლიდან შემოღებას განაპირობებს. სცენარი ასევე უშვებს, რომ გლობალურად პანდემიის შესაკავებლად მიმართული ძალისხმევა საბაზო სცენართან შედარებით დაბალეფექტიანია. კერძოდ, გვიანდება პროგრესი როგორც ვირუსით დასნეულებულთა მკურნალობის გაუმჯობესების, ასევე ვაქცინის ხელმისაწვდომობის ვადების თვალსაზრისით. შედეგად, ფერხდება ეკონომიკური აქტივობა და უარესდება საბაზრო განწყობა. გლობალური ეკონომიკის გაჯანსაღების ნიშნები კი მხოლოდ 2022 წლის დასაწყისიდან ჩნდება.
"აღნიშნულ სცენარში გაუარესებული ეპიდემიოლოგიური ვითარებით გამოწვეული ეკონომიკური ვარდნა მკვეთრად შეამცირებს სავაჭრო და საინვესტიციო ნაკადებს, ხოლო საეთაშორისო მოგზაურთა შემოსვლას კიდევ უფრო ხანგრძლივი და გაურკვეველი დროით გადაავადებს. აღნიშნულ სცენარში საგარეო შემოდინებებთან დაკავშირებული გაუარესებული მოლოდინები ქვეყნის რისკის პრემიის დამატებით ზრდას გამოიწვევს და გაცვლითი კურსიც უფრო მეტი ზეწოლის ქვეშ აღმოჩნდება.პესიმისტურ სცენარში წამყვანი ცენტრალური ბანკები ინარჩუნებენ შერბილებულმონეტარულპოლიტიკას, რაც მინიმალურამდე შემცირებულ საპროცენტო განაკვეთებსა და საბაზო სცენართან შედარებით უფრო აგრესიულ აქტივების შესყიდვებში გამოიხატება.შედეგად,ურისკო საპროცენტო განაკვეთები დაბალ დონეზე ნარჩუნდება, თუმცა რეგიონშიფინანსური პირობები რისკების გადაფასების გამო მაინც მკაცრდება. რისკის პრემიის დამატებითი ზრდა სავარაუდოა მომდევნო წლიდან, როდესაც გახანგრძლივებული რეცესიის ნიშნები გამოიკვეთება.ამასთან, გლობალურად ეკონომიკური აქტივობის მოსალოდნელზე უფრო დიდი შეკვეცა ნავთობზე მოთხოვნას შეამცირებს, რასაც ნავთობის ფასის კლება მოჰყვება. ეს კი უარყოფითად აისახება ნავთობის ექსპორტიორი ქვეყნების ეკონომიკებზე, მათ შორის საქართველოს სავაჭრო პარტნიორებზე. პესიმისტურ სცენარში გაუარესებული ეპიდემიოლოგიური ვითარება და რეგიონში გაზრდილი დაძაბულობა მიმდინარე ანგარიშის დამატებით გაუარესებას განაპირობოს. კერძოდ, სავალუტო შემოდინების ძირითადი წყაროები, როგორებიცაა შემოსავლები საერთაშორისო მოგზაურობიდან, საქონლის ექსპორტი, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები და ფულადი გზავნილები, კიდევ უფრო შემცირდება.აღნიშნული რისკების რეალიზება ქვეყნის რისკის პრემიის კიდევ უფრო ზრდას განაპირობებს. შედეგად, პესიმისტურ სცენარში ლარი აშშ დოლარის მიმართ 2020-2021 წლების მანძილზე 20%-ით უფასურდება. 2022 წლიდან კი ეკონომიკური გაჯანსაღების ფონზე ლარი 5%-ით მყარდება. ამ პერიოდშიშედარებით ზომიერია ნომინალური ეფექტური გაცვლითი კურსის გაუფასურება, ვინაიდან გლობალური ტენდენციები სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების ვალუტებზეც ახდენს გავლენას," - ვკითხულობთ სებ-ის პესიმისტური სცენარში.
სებ- ვარაუდობს, რომ პესიმისტურ სცენარში გახანგრძლივებული რეცესიის პირობებში 2020-2022 წლებში რეალური მშპ-ის ზრდა საბაზო სცენარის პროგნოზს ჯამურად 5.5 პროცენტული პუნქტით ჩამორჩება. მათივე განმარტებით, ეკონომიკური აქტივობის ვარდნას, მკვეთრად გაუარესებულ საგარეო მოთხოვნასთან ერთად, გაურკვევლობითა და გაუარესებული მოლოდინებით გამოწვეული სუსტი შიდა მოთხოვნა და საინვესტიციო აქტივობაც განაპირობებს. სებ-ი განმარტავს, რომ საბაზო სცენართან შედარებით უფრო ღრმა და ხანგრძლივი რეცესია საწარმოო სიმძლავრეებს მნიშვნელოვნად აუარესებს და, შესაბამისად, ეკონომიკის პოტენციურ ზრდას უფრო დიდ ზიანს აყენებს.
"მნიშვნელოვნად შემცირებული პოტენციური ზრდის პირობებში კი სუსტი მოთხოვნის დეფლაციური ეფექტი შედარებით მცირე იქნება. შედეგად, გაცვლითი კურსის გაუფასურებიდან მომდინარე იმპორტული ინფლაციისა და შუალედური დანახარჯების ზრდა გადაწონის შესუსტებული მოთხოვნისა და შემცირებული ნავთობის ფასების ეფექტს. შესაბამისად, საბაზო სცენართან შედარებით ინფლაცია უფრო მაღალი იქნება. ამასთან, გაზრდილი გაურკვევლობის ფონზე მომატებულია ინფლაციური მოლოდინები. გაზრდილი ინფლაციური მოლოდინების მოსათოკად მონეტარული პოლიტიკა კიდევ უფრო მკაცრდება და ამ რეჟიმში ნარჩუნდება 2022 წლამდე, ვიდრე შოკის ეფექტი ამოიწურება. პესიმისტურ სცენარში გაუარესებული მოლოდინებისა და სუსტი მოთხოვნის გათვალისწინებით,2020 და 2021წლებში ლარში გამოსახული უძრავი ქონების ფასები საშუალოდ2019 წლის დონეზე ნარჩუნდება. შემდეგ პერიოდებშიკი, ეკონომიკის გაჯანსაღების კვალობაზე, უძრავი ქონების ფასებიც ეტაპობრივად იწყებს ზრდას. ეკონომიკური კრიზისიდან გაჭიანურებულმა გამოსვლამ შესაძლოა ზოგიერთი ბიზნესის (განსაკუთრებით მცირე და საშუალო ზომის ბიზნესის) დახურვა გამოიწვიოს, რაც არსებულ ვითარებაში ფუნქციონირების გაზრდილი ხარჯებითაა განპირობებული. აღნიშნულ სცენარში უმუშევრობა მნიშვნელოვნად გაიზრდება და შინამეურნეობებს, კომპანიებთან ერთად, ვალის მომსახურების პრობლემები შეექმნებათ. ამ გზით ეკონომიკურმა სირთულეებმა შესაძლოა უარყოფითი ზეგავლენა ფინანსურ სისტემაზეც იქონიოს. იმ შემთხვევაში, თუ ეს ზეგავლენა ფინანსური ინსტიტუტების საანგარიშო ბალანსებზე არსებითი აღმოჩნდა, მაშინ ეკონომიკის პოსტ-კრიზისული გაჯანსაღება კიდევ უფრო ნელი და გაურკვევლობის შემცველი იქნება," - განმარტავს სებ-ი.
ბელა გელაშვილი
ავტორი