ბაქო-თბილისი-ერზრუმის გაზსადენის ტრანზიტი 51% -ით გაიზარდა. სტატისტიკის სახელმწიფო კომიტეტის მონაცემებით, მიმდინარე წლის იანვარ-მარტში აზერბაიჯანის მთავარი გაზსადენებით 9 811 მილიონი კუბური მეტრი გაზი იქნა ტრანსპორტირებული ეს 12.8% -ით მეტია, ვიდრე 2020 წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით.
მაგისტრალური გაზსადენებით სატუმბი გაზის საერთო მოცულობაში 46,3% მოდის ბაქო-თბილისი-ერზრუმის მილსადენზე (სამხრეთ კავკასიის გაზსადენი). საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში ამ მილსადენის ტრანსპორტირება განხორციელდა 4,539,8 მლნ კუბური მეტრი გაზი, რაც 51,4% -ით მეტია გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით.
აზერბაიჯანის შაჰ დენიზის საბადოდან მოპოვებული ბუნებრივი გაზის ტრანსპორტირება ხდება თურქეთში. ბუნებრივი გაზის მოცულობები თურქეთის ბაზარს მიეწოდება სამხრეთ კავკასიის მილსადენით (ბაქო-თბილისი-ერზრუმი) და TANAP- ით. პირველი გაზი ბაქო-თბილისი-ერზრუმის მილსადენით თურქეთის ბაზარზე 2007 წელს შემოვიდა. TANAP– ის საშუალებით თურქეთში გაზის კომერციული მიწოდება დაიწყო 2018 წლის 30 ივნისს.
2020 წელს თურქეთში აზერბაიჯანიდან 11.1 მილიარდი კუბური მეტრი გაზის ექსპორტი განხორციელდა, რაც 21% -ით მეტია, ვიდრე წინა წელს. ამ მოცულობიდან TANAP– მა გაატარა 4.7 მილიარდი კუბური მეტრი გაზი, რაც 1.9 მილიარდი კუბური მეტრით, ანუ 68.8% –ით მეტია, ვიდრე 2019 წელს.
TANAP-ი უდიდეს სამომავლო პროექტადაა შეფასებული.
ბუნებრივი გაზის ტრანსპორტირება ხდება თურქეთში შაჰ დენიზის საბადოდან. ბუნებრივი გაზის მოცულობები თურქულ ბაზარს მიეწოდება სამხრეთ კავკასიის მილსადენი (ბაქო-თბილისი-ერზრუმი) და ტრანსანატოლიური გაზსადენი (TANAP). პირველი გაზი ბაქო-თბილისი-ერზრუმის მილსადენით თურქეთის ბაზარზე 2007 წელს შემოვიდა. გაზის კომერციული ტრანსპორტირება TANAP– ით თურქეთში დაიწყო 2018 წლის 30 ივნისს.
შარშან აზერბაიჯანმა ბუნებრივი გაზის ექსპორტი გაზარდა. უფრო კონკრეტულად: 2020 წელს აზერბაიჯანის გაზის გაყიდვებმა საზღვარგარეთ შეადგინა 13,5 მილიარდი კუბური მეტრი, რაც 1,8 მილიარდი დოლარით ან 15,6% -ით მეტია, ვიდრე გასული წლის ანალოგიური პერიოდის მაჩვენებელი. წლის განმავლობაში, გაზის ექსპორტი თურქეთში 21% -ით გაიზარდა და 11.1 მილიარდ კუბურ მეტრ გაზს გაუტოლდა.
საქართველოში ექსპორტირებული აზერბაიჯანული გაზის მოცულობამ შეადგინა 1,1 მილიარდი კუბური მეტრი, რაც 2,8%-იან კლებაზე მეტყველებს.
სამხრეთი გაზის კორიდორი სამი მილსადენის - „სამხრეთ კავკასიური მილსადენის გაფართოება“ (SCPX), „ტრანს-ანატოლიური“ (TANAP) და „ტრანს-ადტრიატიკული“ მილსადენების (TAP) პროექტისაგან შედგება.
სამხრეთის გაზის დერეფნის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კომპონენტი -ტრანსანატოლიური მილსადენის პროექტი (TANAP) საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა, გიორგი გახარიამ, თურქეთის პრეზიდენტ რეჯეფ თაიფ ერდოღანთან და აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევთან ერთად, გასულ წელს გახსნა.
შეგახსენებთ, 2021 წლისთვის დამტკიცებული ბუნებრივი გაზის ბალანსის მიხედვით, 2021 წელს საქართველო აზერბაიჯანული გაზის გატარების სანაცვლოდ 1.014 მლრდ მ³ გაზს მიიღებს. მიმდინარე წელს შაჰ-დენიზის საბადოდან მოპოვებული გაზიდან, საქართველოსთვის გამოყოფილი „დამატებითი გაზის“ მოცულობა 508.7 მლნ კუბ. მეტრი იქნება, „ოფციური გაზის“ – 505.96 მლნ მ³, რაც იმას ნიშნავს, რომ „სამხრეთ კავკასიური დერეფნიდან“ მისაღები გაზის მოცულობა 2020 წელთან შედარებით (888.6 მლნ მ³) 126 მლნ მ³-ით მეტი იქნება.
გაზის სამხრეთ კორიდორის შექმნის ინიციატორი აზერბაიჯანული მხარეა. "ჩვენ შევადგინეთ ევრაზიის ენერგეტიკული რუკა," - ასეთ შეფასებას აძლევს აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ილჰამ ალიევი ამ პროექტს. 2021 წლიდან აზერბაიჯანის შაჰ-დენიზის საბადოდან ევროკავშირში სამხრეთის გაზის დერეფნის მილსადენის სისტემის მეშვეობით გაზის მიწოდება დაიწყო. სამხრეთი გაზის კორიდორი უზრუნველყოფს აზერბაიჯანული შაჰ დენიზის საბადოს ბუნებრივი გაზის თურქეთსა და ევროგაერთიანების ქვეყნებში მიწოდებას, საქართველოს, თურქეთის, საბერძნეთ და ალბანეთის ტერიტორიების გავლით. იგი ევროკავშირის 7 ქვეყნისა და თურქეთის 10 მსხვილ შემსყიდველს მოემსახურება. ეს ფაქტი ენერგოუსაფრთხოების მიმართულებით წინგადადგმულ ნაბიჯად ფასდება საქართველოშიც. თუ დღემდე საქართველო გაზის მხოლოდ რეგიონული მნიშვნელობის სატრანზიტო ქვეყანას წარმოადგენდა, ანუ ახორციელებდა აზერბაიჯანული გაზის ტრანზიტს თურქეთში და რუსული გაზის ტრანზიტს სომხეთში, ახლა იგი უკვე საერთაშორისო მასშტაბის მოთამაშედ ჩამოყალიბდა, რადგან ქვეყნის ტერიტორიაზე გატარებული გაზი მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს საერთაშორისო, ძირითადად ევროკავშირის ენერგეტიკული ბაზრების დივერსიფიკაციისა და მიწოდების უსაფრთხოების ამაღლებაში.
გაზის სამხრეთ ენერგოდერეფანში საქართველო მასპინძელი ქვეყანაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ საქართველო, მოქმედი სამთავრობათაშორისო და მასპინძელი ქვეყნის შეთანხმებებით და შესაბამისი ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულებებით, შეღავათიან ფასებში - საბაზრო ფასთან შედარებით დაახლოებით 2-ჯერ და მეტად ნაკლები ფასით მიიღებს გაზს სამხრეთ კავკასიურ მილსადენის პროექტიდან. ოპციური გაზის კონტრაქტი საშუალებას იძლევა მიღებულ იქნეს გატარებული გაზის 5 %-მდე მოცულობის გაზი ყოველწლიურად. კონტრაქტი ძალაშია 2066 წლამდე. დამატებითი გაზის კონტაქტი ძალაშია 2026 წლამდე და საქართველო, ამ კონტრაქტით, ყოველწლიურად 500 მლნ მ3-მდე გაზს მიიღებს.
ბელა გელაშვილი
ავტორი