TANAP-ის გაზსადენზე უსაფრთხოებას აკონტროლებენ კომპანიები: Honeywell International Inc., Schneider Electric SE და Siemens AG. აღნიშნულ კომპანიებს მსოფლიო ბაზრის დაახლოებით 35% უკავიათ. ამის შესახებ აღნიშნულია Transparency Market Research (TMR)-ის ანგარიშში.
”ხსენებული კომპანიები ბაზრის საუკეთესო მოთამაშეებად ითვლებიან,” – აღნიშნავს TMR–ის წამყვანი ანალიტიკოსი. მსოფლიოში სულ რამოდენიმე მსხვილი კომპანიაა, რომლებიც ნავთობისა და გაზის გლობალურ ბაზარზე მილსადენებზე გაჟონვის კონტროლზე, პრევენციასა და ამ მონიტორინგის სიტემების წარმოებაზე მუშაობენ.
TMR-ს ცნობით, ნავთობისა და გაზის სადენებზე გაჟონვის საწინააღმდეგო მოწყობილობების გლობალური ბაზარი 2024 წლისთვის 3,65 მილიარდი აშშ დოლარის ღირებულების იქნება. გამოთვლების თანახმად, აღნიშნული ზრდა 2016–დან 2024 წლამდე 6,8%-ს შეადგენს.
ცნობისთვის, ნავთობისა და გაზის გაჟიონვა შემთხვევის ადგილას ანადგურებს ფლორასა და ფაუნას. მილსადენების ოპერატორები გაჟონვისას განიცდიან მნიშვნელოვან ფინანსურ ზარალს, რადგან, გარდა უშუალოდ ბიზნეს პროცესის შეფერხებისა, ისინი ასევე ვალდებულები არიან გადაიხადონ უზარმაზარი კომპენსაციები და ჯარიმები.
ამჟამად, ნავთობისა და გაზის სადენებზე გაჟონვების ყველაზე მეტი ფაქტი ჩრდილოეთ ამერიკაში ფიქსირდება. შესაბამისად, მსგავსი კომპანიებისთვის ის ყველაზე მიმზიდველ ბაზარს წარმოადგენს, თუმცა, უახლოეს მომავალში, შუა აღმოსავლეთსა და აფრიკაშიც ვარაუდობენ უსაფრთხოების კომპანიების მოსახურებაზე მოთხოვნის მნიშვნელოვან ზრდას.
სამხრეთი გაზის კორიდორი სამი მილსადენის - „სამხრეთ კავკასიური მილსადენის გაფართოება“ (SCPX), „ტრანს-ანატოლიური“ (TANAP) და „ტრანს-ადტრიატიკული“ მილსადენების (TAP) პროექტისაგან შედგება. გაზის სამხრეთ დერეფანი და გაფართოვდება და საშუალოვადიან პერიოდში, შესაძლოა ის ბალკანეთის რეგიონსაც მოემსახუროს. გაფართოების შემდეგ TAP– ის სრული სიმძლავრე იქნება 20 მილიარდი, ტრანს-ანატოლიური გაზსადენის კი (TANAP) - 31 მილიარდი. ჯამში სამხრეთ კავკასიის მილსადენის სიმძლავრე გაფართოების შემდეგ მიაღწევს 30 მილიარდ კუბურ მეტრს. უნგრეთი აზერბაიჯანული გაზის მისაღებად მოლაპარაკებებს იწყებს. ამ ენერგეტიკულ დერეფანში ჩართვას გეგმავს სერბეთიც.
გაზის სამხრეთ კორიდორის შექმნის ინიციატორი აზერბაიჯანული მხარეა. "ჩვენ შევადგინეთ ევრაზიის ენერგეტიკული რუკა," - ასეთ შეფასებას აძლევს აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ილჰამ ალიევი ამ პროექტს. მისი მტკიცებით, აზერბაიჯანმა საკუთარ თავზე აიღო ამ პროექტის მთავარი ფინანსური ტვირთი. აშენდა სამი ურთიერთდაკავშირებული გაზსადენი, რომელთა სიგრძეა 3 500 კილომეტრი, რის შედეგადაც ევროპელი მომხმარებლები უკვე იღებენ აზერბაიჯანულ გაზს. ალიევის შეფასებით, ეს სასარგებლოა ევროპისთვისაც და აზერბაიჯანისთვისაც.
ცნობისთვის, 2021 წლიდან აზერბაიჯანის შაჰ-დენიზის საბადოდან ევროკავშირში სამხრეთის გაზის დერეფნის მილსადენის სისტემის მეშვეობით გაზის მიწოდება დაიწყო. სამხრეთი გაზის კორიდორი უზრუნველყოფს აზერბაიჯანული შაჰ დენიზის საბადოს ბუნებრივი გაზის თურქეთსა და ევროგაერთიანების ქვეყნებში მიწოდებას, საქართველოს, თურქეთის, საბერძნეთისა და ალბანეთის ტერიტორიების გავლით. იგი ევროკავშირის 7 ქვეყნისა და თურქეთის 10 მსხვილ შემსყიდველს მოემსახურება. ეს ფაქტი ენერგოუსაფრთხოების მიმართულებით დიდ წინგადადგმულ ნაბიჯად ფასდება. ქართული მხარისთვის ეკონომიკურ და ენერგეტიკულ ფაქტორებთან ერთად, კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია გაზის სამხრეთი კორიდორის პოლიტიკური ეფექტი: თუ დღემდე საქართველო გაზის მხოლოდ რეგიონული მნიშვნელობის სატრანზიტო ქვეყანას წარმოადგენდა, ანუ ახორციელებდა აზერბაიჯანული გაზის ტრანზიტს თურქეთში და რუსული გაზის ტრანზიტს სომხეთში, ახლა იგი უკვე საერთაშორისო მასშტაბის მოთამაშედ ჩამოყალიბდა. ამიერიდან ქვეყნის ტერიტორიაზე გატარებული გაზი მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს საერთაშორისო, ძირითადად ევროკავშირის ენერგეტიკული ბაზრების დივერსიფიკაციისა და მიწოდების უსაფრთხოების ამაღლებაში.
გაზის სამხრეთ ენერგოდერეფანში საქართველო მასპინძელი ქვეყანაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ საქართველო, მოქმედი სამთავრობათაშორისო და მასპინძელი ქვეყნის შეთანხმებებით და შესაბამისი ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულებებით, შეღავათიან ფასებში - საბაზრო ფასთან შედარებით დაახლოებით 2-ჯერ და მეტად ნაკლები ფასით მიიღებს გაზს სამხრეთ კავკასიურ მილსადენის პროექტიდან. ოპციური გაზის კონტრაქტი საშუალებას იძლევა მიღებულ იქნეს გატარებული გაზის 5 %-მდე მოცულობის გაზი ყოველწლიურად. კონტრაქტი ძალაშია 2066 წლამდე. დამატებითი გაზის კონტაქტი ძალაშია 2026 წლამდე და საქართველო, ამ კონტრაქტით, ყოველწლიურად 500 მლნ მ3-მდე გაზს მიიღებს.
ბელა გელაშვილი
ავტორი