TANAP-ის პროექტის განვითარება-გაფართოებით კასპიისპირა ქვეყნებს ეხსნება პერპექტივა. პროექტის გაფართოებით, არა მარტო აზერბაიჯანულ ბუნებრივ აირს ეძლევა საშუალება გავიდეს ევროპის ბაზარზე, არამედ მთელი კასპის ზღვის ქვეყნებსაც უჩნდებათ პერსპექტივა და მათ შორის ირანულ გაზსაც, რომელიც აზერბაიჯანს ესაზღვრება. ასე აფასებს report.ge-სთან ეკონომიკის ექსპერტი, საერთაშორისო კვლევების ასოციაციის ვიცე-პრეზიდენტი, ნიკა შენგელია, ტრანსანატოლიური მილსადენის რეგოინულ მნიშვნელობას.
შენგელია ფიქრობს, რომ, მას შემდეგ, რაც ირანს სანქციები მოეხსნება, არებობს დიდი ალბათობა, რომ რომ მომავალში ირანის ბუნებრივი აირიც ტანაპის პროექტის ფარგლებში მოხვდეს ევრობაში. ექსპერტი ჩვენთან საუბარში განმარტავს, რომ ირანი უკვე იჩენს ინტერესს ამ პროექტისადმი, რაც სავსებით ბუნებრივია, რადგან მასაც სურს თავისი გაზის ევროპაში გატანა.
"აღნიშნული პროექტით ასევე დაინტერესებულია ირანიც, რადგან მასაც სურს თავისი გაზის ევროპაში გატანა. კონკრეტულად რა პროცენტს, ანუ რა რაოდენობის გაზს დატოვებენ საფასურად ეგ ინფორმაცია, არა მაქვს, არ გაჟღერებულა,თუმცა, ნებისმიერ შემთხვევაში, სარგებელი სახეზეა. საქართველო იღებს და მომავალშიც აიღებს ტრანზიტის ღირებულებას ბუნებრივი აირის სახით და ასევე მომსახურეობის საფასურსაც. აღნიშნული პროექტის გაფართოებით, არა მარტო აზერბაიჯანულ ბუნებრივ აირს ეძლევა საშუალება გავიდეს ევროპის ბაზარზე, არამედ მთელი კასპის ზღვის ქვეყნებსაც უჩნდებათ პერსპექტივა და, მათ შორის, ირანულ გაზსაც, რომელიც აზერბაიჯანს ესაზღვრება. გვაქვს 5 კასპიისპირა ქვეყანა-აზერბაიჯანი, ირანი, თურქმენეთი, ყაზახეთი და რუსეთი შესაბამისად ირანსაც ეძლევა შანსი რომ გაიტანოს ბუნებრივი აირი ევროპაში. ეს უნდა აწყობდეს TANAP-ში მონეწილე ყველა მხარეს, სამივე ქვეყანას, რადგან რაც უფრო დაიტვირთება მილსადენი, მით უფრო მეტი იქნება მილსადენის ეკონომიკური სარგებელი და კომერციული ღირებულება. ამ პროექტის სრული ამოქმედება და დატვირთვა 2026 წლისათვისაა დაგეგმილი და სრული მოცულობა გაზისა, რომელიც "ტანაპის" მილსადენში გაივლის, 31 მილიარდ კუბურ მეტრამდეა დათვლილი," - განმარტავს შენგელია, რომელიც დარწმუნებულია, რომ კორონავირუსის პანდემია ამ პროექტის განხორციელებას ხელს ვერ შეუშლის.
ცნობისთვის, 2015 წელს ყარსში ტრანსანატოლიური გაზსადენის პრეზენტაციაზე საფუძველი ჩაეყარა სამი ქვეყნის სტრატეგიულ გაზსადენის პროექტს და საქართველო პროექტის ერთ-ერთი მთავარი მონაწილე გახდა. საქმე ეხება აზერბაიჯანი-საქართველო-თურქეთის გავლით ევროპისათვის ბუნებრივი აირის მიწოდებას. ეს არის პროექტი, რომელიც აზერბაიჯანულს გაზს საქართველოსა და თურქეთის გავლით ევროპამდე მიიყვანს. TANAP-ის მილსადენი ითვალისწინებს გაზის ტრანსპორტირებას „შაჰ-დენიზის“ საბადოდან აზერბაიჯანის, საქართველოსა და თურქეთის გავლით. თურქეთ-საბერძნეთის საზღვარზე TANAP-ი უკავშირდება ტრანს-ადრიატიკულ მილსადენს (TAP), რომელიც გადის საბერძნეთის, ალბანეთისა და იტალიის ტერიტორიებს. პროექტის ღირებულება 11 მილიარდ დოლარამდეა შეფასებული.
TANAP– ის კონსორციუმის გენერალური დირექტორის სალტუკ დუზიოლის თქმით, კომერციული ოპერაციების დაწყების შემდეგ შეფერხებები არ დაფიქსირებულა.
”მიწოდების მოცულობა და გაზის ტრანსპორტირებისთვის ტარიფები 15-წლიანი სატრანზიტო ხელშეკრულების ფარგლებში განისაზღვრა. ამიტომ, მსოფლიოში არსებული ეკონომიკური კრიზისი რაიმე შეფერხებას ჩვენს საქმიანობაში არ იწვევს,” - ამბობს დუზიოლი.
2020 წლის იანვარი-აპრილის მონაცემებით, მილსადენ TANAP-ის საშუალებით, თურქეთში 3,5 მილიარდი კუბური მეტრი აირის ექსპორტი განხორციელდა, რაც 23,6%-ით მეტია ვიდრე წინა წელს.
Tanap-ის მილსადენის ჩაშვებიდან, დღემდე თურქეთში 5,1 მილიარდი კუბური მეტრი აირი ტრანსპორტირდა. თურქეთში "შახდენიზის" აირის ტრანსპორტირება ხორციელდება. პირველად კი აღნიშნული მილსადენით (ბაქო-თბილისი-ერზრუმი) აირის ტრანსპორტირება 2007 წელს დაიწყო. თურქეთის მიმართულებით კომერციული აირის გადინება TANAP-ის მეშვებით, 2018 წლის 30 ივნისს დაიწყო.
ცნობისთვის, წინასწარი პროგნოზით, "ტანაპის" ამოქმედებით, 2023 წლისთვის საქართველოს მიერ მიღებული უფასო ბუნებრივი აირის მოცულობა დღევანდელთან (300 მილიონი კუბური მეტრი) შედარებით გაოთხმაგდება, მათ შორის TANAP-ის გზით (23 მილიარდი კუბური მეტრის გატარებისთვის) საქართველო მიიღებს 1.15 მილიარდ კუბურ მეტრს, დღევანდელი მოხმარების დაახლოებით ნახევარს. 2026 წლისთვის მაჩვენებელი 1.5 მილიარდ კუბურ მეტრამდე გაიზრდება (31 მილიარდი კუბური მეტრი აირის გატარებისთვის); 2030 წელს TANAP-ის გამტარუნარიანობის 60 მილიარდ კუბურ მეტრამდე აყვანაა დაგეგმილი, რაც საქართველოსთვის 3 მილიარდი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირის უსასყიდლოდ გადმოცემას გულისხმობს, საქართველოს დღევანდელ მოხმარებაზე - 1.4-ჯერ მეტს.
შეგახსენებთ, დღეისათვის საქართველო ტრანზიტის სანაცვლოდ დაახლოებით 300 მილიონ კუბურ მეტრ ბუნებრივ აირს იღებს უსასყიდლოდ, პლუს მონეტარული ფორმით სომხეთში გატარებული ტრანზიტის 10%-ის ეკვივალენტს (დაახლოებით 130 მილიონი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირის ღირებულებას).
ბელა გელაშვილი
ავტორი