2022 წელს ყარაბაღის გათავისუფლებულ ტერიტორიებზე ინფრასტრუქტურის ინვესტიციები აზერბაიჯანის მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ-ის) 2.2% -ს შეადგენს. ამის შესახებ აღნიშნულია საერთაშორისო სარეიტინგო სააგენტო Fitch Ratings– ის აზერბაიჯანისთვის განახლებულ პროგნოზში, რომლის მიხედვით, აზერბაიჯანის მშპ გაიზრდება 2,1% –ით 2021 წელს და 2,9% –ით 2022 წელს. 2020 წელს ქვეყნის მშპ 4.3% -ით შემცირდა. ქვეყნის სუვერენული რეიტინგი BB დონეზეა. Fitch– ს ელოდება, რომ აზერბაიჯანში წმინდა უცხოური ინვესტიციები მშპ-ს საშუალო ზრდაზე 1,7% -მდე გაიზრდება 2021-2022 წლებში. Fitch პროგნოზირებს ქვეყნის სახაზინო დეფიციტის შემცირებას 2020 წლის მშპ-ს 6.5% -დან 0.221% -მდე 2021 წელს, ხოლო 2022 წელს დეფიციტს 0.7%-ზე ვარაუდობენ.
"აზერბაიჯანის მთავრობის ინვესტიცია ყარაბაღის განთავისუფლებულ ტერიტორიებზე ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაციაში, მშპ-ს 1.9% -ს შეადგენს 2021 წელს და მშპ-ს 2.2% -ს 2022 წელს, ხოლო COVID-19 მხარდაჭერის პაკეტის უმეტესობა გამოყენებული იქნება 2021 წლის მეორე ნახევრისთვის ”, - ნათქვამია სააგენტოს განცხადებაში.
ყარაბაღის რეაბილიტაცია აქტიურად მიმდინარეობს. აზერბაიჯანი ოკუპაციისგან განთავისუფლებული ტერიტორიების, ყარაბაღის, უწყვეტი და მაღალი ხარისხის ელექტროენერგიით მომარაგებისთვის სამუშაოებს აგრძელებს: კალბაჯარში, ფიზულში, ჯაბრაილში, ზანგილანში, გუბადლში, აღდამში. ამ ლოკაციებზე 9 ქვესადგური შენდება. დასრულებულია სუგოუშუშანის 2 მცირე ჰიდროელექტროსადგურის რეკონსტრუქცია. უახლოეს მომავალში, კალბაჯარში 2 მცირე ჰიდროელექტროსადგურის მშენებლობა და აღდგენა დაიწყება. ერთი ქვესადგური შუშაში უკვე გაიხსნა.
შეგახსენებთ, ყარაბაღში "მწვანე ენერგიის" ზონა იქმნება.
10 წლის განმავლობაში აზერბაიჯანი ყარაბაღის აღდგენისთვის 60 მილიარდ აშშ დოლარს დახარჯავს. მხოლოდ წელს ქვეყნის მთავრობა აპირებს დახარჯოს დაახლოებით 1,5 მილიარდი აშშ დოლარი რეგიონის აღდგენისთვის. სოფლის მეურნეობის გარდა, რეგიონში განვითარდება ტურიზმი და სამთო მრეწველობა. ჯაბაროვის ინფორმაციით, ომის შემდეგ, კალბაჯარის რეგიონში სოიუდლიუს (ზოდ) ოქროს საბადოს 2/3 აზერბაიჯანს გადაეცა. დაბრუნებული რეგიონის, ყარაბაღის, რეკონსტრუქცია სახელმწიფო და კერძო ინვესტიციებით იგეგმება. ამისთვის ქვეყანა ინვესტორებისთვის მიმზიდველ პირობებს ქმნის. აზერბაიჯანის ეკონომიკის მინისტრის თქმით, ყარაბაღის ეკონომიკას გამოაცოცხლებს ასევე ნახიჩევანის სატრანსპორტო დერეფნის რეკონსტრუქცია და ნახიჩევანის გავლით რკინიგზის აღდგენა აზერბაიჯანიდან თურქეთისა და სომხეთისკენ. ბაქოს მტკიცებით, ზანგეზურის დერეფნის გახსნა გავლენას მოახდენს თურქულენოვანი ქვეყნების ეკონომიკაზე, რომელთა ნომინალური მშპ 1.1 ტრილიონ დოლარზე მეტია.
ცნობისთვის, ყარაბაღში ინვესტიციის სურვილს უცხოელი ინვესტორები გამოთქვამენ. ყარაბაღში საქმის წამოწყების სურვილს გამოთქვამენ ძირითადად თურქეთის, რუსეთის, პაკისტანის, უნგრეთის, ყაზახეთის, ინვესტორი კომპანიები. ყარაბაღის აღდგენაში ჩაერთვებიან უკრაინული კომპანიებიც.
ყარაბაღში ტურიზმის განვითარების სტრატეგია მზადაა. აზერბაიჯანი წელს ამ რეგიონში სამი აეროპორტის ასაშენებლად 1.3 მლრდ დოლარს დახარჯავს. აეროპორტები ფიზულში, ლაჩინსა და ზანგილანში აშენდება. აზერბაიჯანმა აქტიურად დაიწყო ყარაბაღის პოზიციონირობა მსოფლიო ტურისტულ ინდუსტრიაში. რეგიონში ეწყობა სარესტორნე ქსელი.
თებერვალში აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა მთიანი ყარაბაღის აღდგენის საერთო პლატფორმაზე საქართველოც მოიხმო. მისი შეფასებით, სამუშაო ჯგუფის საქმიანობა, რომელიც სომხეთის, აზერბაიჯანისა და რუსეთის ვიცე პრემიერ-მინისტრებისგან შედგება, მთელი რეგიონისთვის მნიშვნელოვანია.
"როგორც თურქეთს, ისე ირანს, და მომავალში, სურვილის არსებობის შემთხვევაში, საქართველოს, შეუძლია, შეუერთდეს ამ პლატფორმას", - აღნიშნა ალიევმა.
სომხეთისა და აზერბაიჯანის ომი ყარაბაღში შარშან 27 სექტემბერს დაიწო და 10 ნოემბრამდე გაგრძელდა. აზერბაიჯანმა, სომხეთმა და რუსეთმა 10 ნოემბერს ხელი მოაწერეს ერთობლივ განცხადებას მთიანი ყარაბაღის ომის დასრულების შესახებ და ბაქომ კონტროლი აიღო ყარაბაღის რამდენიმე რეგიონზე, მათ შორის, 1990-იანი წლების დასაწყისში ომის დროს დაკარგულ რეგიონებზე. შეთანხმებების თანახმად, რუსი სამშვიდობოები განლაგდნენ მინიმუმ ხუთი წლის განმავლობაში სომხეთთან ყარაბაღის დამაკავშირებელი დერეფნის გასწვრივ. ბაქოს ახლო მოკავშირემ, თურქეთმა, რუსეთთან ერთად, რეგიონში გახსნა მონიტორინგის ცენტრი აზერბაიჯანში ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმების დაცვის გასაკონტროლებლად. ილჰამ ალიევის განმარტებით, აზერბაიჯანში თურქული სამხედრო ბაზის შექმნის საკითხი დღის წესრიგში არ დგას, თუმცა ბაქო თურქულ იარაღს ყიდულობს.
ბელა გელაშვილი
ავტორი