მსოფლიო ბანკის მონაცემებით, 2020 წელს საქართველოში ინვესტიციების მოცულობა შეიძლება შემცირდეს დაახლოებით 40%-ით. ეკონომისტები და ფინანსისტები ამაში ექსტრაორდინალურს ვერაფერს ხედავენ, რადგან ინვესტიციების კლებას მთელ მსოფლიოში ელიან.
როგორც ექსპერტი ნიკა ჩიტაძე ამბობს, თუ 2019 წელს საერთაშორისო ინვესტიციები, როგორც საპორტფელო, ასევე პირდაპირი ინვესტიციების მოცულობა შეადგენდა 1 ტრილიონ 500 მილიარდ აშშ დოლარს, შესაძლებელია, რომ 500 მილიარდი დოლარით იქნას შემცირებული მთელი მსოფლიოს მასშტაბით, მათ შორის საქართველოში გასაგებ მიზეზთა გამო.
ეს ექსპერტისთვის გასაგებია, თუმცა აქვს კითხვა ლარის უპრეცენდენტო გაუფასურებასთან დაკავშირებით.
"საქართველოში ინვესტიციების კლება, შესაძლოა, გარკვეული ობიექტური საგარეო ფაქტორების გამო, მაგრამ შეინიშნებოდა თუნდაც 2018-2019 წლებშიც, რამაც ნეგატიური ასახვა ჰპოვა თუნდაც იგივე ლარის კურსზე. როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ დადებით რეიტინგებზე, რა თქმა უნდა, ერთი მხრივ მისასალმებელია, მაგრამ არსებობს კითხვებიც, მაგალითად, რატომ მოხდა რომ ლარის კურსი დოლართან მიმართებაში გაუფასურდა“, - განაცხადა ნიკა ჩიტაძემ.
გაუფასურებული ლარი ბიზნესისთვის სერიოზული პრობლემაა. ბიზნესასოციაციაში ფიქრობენ, რომ უნდა შემუშავდეს დამატებითი მიდგომები სავალუტო ბაზარზე.
ბიზნესასოციაციის მტკიცებით, ლარის გაუფასურება ყველა ტიპის ბიზნესს თანაბრად აზარალებს და მცდარია ის მოსაზრება, თითქოს დევალვირებული ლარი მხოლოდ იმპორტიორების პრობლემაა.
ლარის კურსის დასასტაბილურებლად, როგორც წესი, შიდასავალუტო ბაზარზე ინტერვენციები ხორციელდება. სპეციალისტების განმარტებით, ლარს პრობლემას უქმნის ქვეყანაში დოლარის შემოდინების კლება. დოლარი კი ძირითადად შემოდის ექსპორტით, ტურიზმით, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციებით და ფულადი გზვნილებით. წლების მანძილზე საქართველოს მთავარი ლოკომოტივი ტურიზმი იყო. ტურიზმი კი პანდემიის შედეგად წელს ზარალზეა. უმნიშვნელო მატებაა ექსპორტის და ფულადი გზავნილების მაჩვენებლებში, რაც ტურიზმის კლებას ვერ აბალანსებს. გარდა ამისა, ქვეყანაში კვლავ მაღალია უარყოფითიო სავაჭრო ბალანსი, ანუ მეტ იმპორტს ვყიდულობთ (გადის დოლარი ქვეყნიდან), ვიდრე ექსპორტს ვყიდით (შემოდის დოლარი ქვეყანაში), თითქმის ნულს უტოლდება პირდაპირი უცხოური ინვეტიციები, რაც ჯამში ლარზე დაწოლას აძლიერებს. ქვეყანაში ჩნდება ჭარბი ლარი, დეფიციტურია დოლარი, რაც საბოლოოდ ლარს აუფასურებს.
შეგახსენებთ, ეროვნულ ბანკს რეზერვების ხარჯვის პოლიტიკაზე აქვს გაცხადებული, რაც იმას ნიშნავს, რომ საჭიროების შემთხვევაში ცენტრალური ბანკი ბაზარს უცხოურ ვალუტას მიაწვდის.
ქვეყნის პირველი ბანკირის, ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის, კობა გვენეტაძის განცხადებით, წლის ბოლომდე სებ-ი, სავარაუდოდ, $200 მილიონზე მეტ რესურსს გაყიდის.
ცნობისთვის, ეროვნულ ბანკს ოპოზიცია და ექსპერტების ნაწილი არათანმიმდევრულ და გაუაზრებელ ქმედებებში სდებს ბრალს. სწორედ მისი არასწორი პოლიტიკის შედეგად თვლიან ლარის გაუფასურებას.
ბრალდებებს ცენტრალურის ბანკის პრეზიდენტმა კობა გვენეტაძემ სოციალურ ქსელში უპასუხა. მისი თქმით, ეროვნული ბანკის ინტერვენციების მიზანი ლარის გამყარება ან გაუფასურება სულაც არაა.
2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე ქვეყნის პირველი ბანკირი განმარტავდა, რომ ლარი მცურავ რეჟიმშია და პანდემიასთან დაკავშირებული გაურკვევლობის აღმოფხვრისა და ტრადიციული წინასაარჩევნო აჟიოტაჟის გადავლის შემდეგ, კურსი მის წონასწორულ ნიშნულს დაუბრუნდებოდა, თუმცა ასე არ მოხდა.
კობა გვენეტაძე ამბობს, რომ საქართველოს, როგორც მცირე და ღია ეკონომიკას, სურს აქტიური მონეტარული პოლიტიკა და ამისთვის ინფლაციის თარგეთირება საუკეთესო გამოსავალია. მისივე თქმით, ქვეყანაში კაპიტალის თავისუფალი მობილობისთვის კი მცურავი გაცვლითი კურსი ყველაზე ოპტიმალური გამოსავალია.
1 ოქტომბრიდან ეროვნული ბანკი ლარის კურსს ახლებურად ადგენს. საქართველოს ეროვნული ბანკის ინიციატივით, ამოქმედდა სავალუტო ვაჭრობის ახალი მექანიზმი ბლუმბერგის Bmatch პლატფორმა, სადაც პირველ ეტაპზე ხდება ბანკთაშორისი ვაჭრობები, ხოლო მალევე მოხდება არასაბანკო კერძო სუბიექტების ჩართვაც, რაც, სებ-ის განმარტებით, საშუალებას მისცემს მათ პირდაპირი წვდომა ჰქონდეთ სავალუტო რესურსებთან. სებ-ის მტკიცებით, ეს პლატფორმა ბაზარს გახდის უფრო დივერსიფიცირებულს, კონკურენტუნარიანსა და ლიკვიდურს, თუმცა სპეციალისტებს ამ პლატფორმის მიმართ პრეტენზიები აქვთ.
იმისთვის, რომ გაიგოთ ყველაფერი ლარის გაუფასურების მიზეზებზე, შედეგებსა და პროგნოზებზე, იკითხეთ report.ge-ს ეკონომიკური ანალიტიკა.
ბელა გელაშვილი
ავტორი