საქართველოს ადგილობრივი ენერგოგენერაცია 19%-ით შემცირდა და 2.98 მილიარდი კილოვატ საათი შეადგინა. ამის შესახებ ირკვევა საქართველოს ელექტროენერგეტიკული ბაზრის ოპერატორის (ესკო) იანვარ-აპრილის მონაცემებიდან. ადგილობრივი ენერგოწარმოების კლების მთავარი განმაპირობებელი ფაქტორი ქვეყნის უმსხვილესი ჰიდროელექტროსადგურის “ენგურჰესის” სარეაბილიტაციოდ გაჩერება იყო, თუმცა 3-თვიანი პაუზის შემდეგ სადგურმა მუშაობა რამდენიმე კვირის წინ აღადგინა.
2021 წელს სამი ჰესი შევიდა ექსპლუატაციაში: საშუალა ჰესი 1, სხალთა ჰესი და დვირულა ჰესი, რომელთა ჯამური დადგმული სიმძლავრე 19 მგვტ-მდეა.
საქართველოს გადამცემი ქსელის განვითარების ათწლიანი გეგმის მიხედვით, ამჟამად საქართველოს ენერგოსისტემის დადგმული სიმძლავრე 4533 მგვტია, აქედან ჰესების სიმძლავრეა 3323 მგვტ, 110 მგვტ აირტურბინების, 21 მგვტ ქარის სადგურების, ხოლო კომბინირებული და თბოელექტროსადგურების 1079 მგვტ. დღეისათვის ჯამური დადგმული სიმძლავრის დაახლოებით 74% მოდის ჰესებზე. ამავე დოკუმენტის მიხედვით, 2031 წლისთვის ქვეყანაში დღეს არსებული გენერაციის ობიექტების სიმძლავრე 130%-ით უნდა გაიზარდოს, ანუ ქვეყანამ გენერაცია 10 წელში 130%-ით უნდა გაზარდოს, რაც იმას ნიშნავს, რომ 2031 წლისთვის საქართველოს ენერგოსისტემის ჯამური სიმძლავრე გაიზრდება 10396 მგვტმდე. აქედან 7188 მგვტ იქნება ჰიდროელექტროსადგურების სიმძლავრე, 1330 მგვტ ქარის სადგურების, 520 მგვტ მზის სადგურების, 110 მგვტ აირტურბინების, ხოლო 1248 მგვტ მაღალი ეფექტურობის მქონე კომბინირებული თბოელექტროსადგურების სიმძლავრე, რომლებიც ჩაანაცვლებენ მოძველებულ გარდაბნის N 3, 4 და 9 ბლოკებს. 2030 წლისთვის საქართველოს ელექტროსისტემას უნდა დაუერთდეს 1000 მგვტ ქარის და 500 მეგავატი მზის სადგურები, ასევე სხვა ალტერნატიული წყაროები.
ჰესების წილი ჯამურ დადგმულ სიმძლავრეში 2031 წლისთვის იქნება 69%მდე. ცნობისთვის, საქართველოს გადამცემი ქსელის განვითარების ათწლიანი გეგმა შესასრულებლად სავალდებულო აქტია, მაგრამ ჰესების მშენებლობასთან დაკავშირებით ქვეყანაში არსებული პროტესტიდან და წინააღმდეგობიდან გამომდინარე ენერგეტიკოსები ვარაუდობენ, რომ გენერაციის განვითარების გეგმა ვერ შესრულდება.
2020-2030 წლების ენერგეტიკული სტრატეგიის თანახმად, საქართველოს აქვს შესაძლებლობა გაზარდოს განახლებადი, მაგალითად წყლის, ქარისა და მზის ენერგიის წილი ენერგეტიკის სექტორში, რაც გამოიწვევს თბოელექტროსადგურების გამოყენებისა და შესაბამისად, გარემოზე მავნე ზეგავლენის შემცირებას. ამ პროცესის პარალელურად, გაიზრდება საქართველოს ენერგეტიკული დამოუკიდებლობაც.
საერთაშორისო პრაქტიოკის მიხედვით, ადგილობრივი ენერგოგენერაციის ზრდას ქვეყანა მცირე და დიდი ჰესების ინტენსიური მშენებლობით, ასევე განახლებადი ენერგიის წყაროების ათვისებით შეძლებს. ანტიჰესური პოლიტიკის გააქტიურებით ამჟამად საქართველოს ენერგეტიკაში 4 მილიარდის ინვესტიციაა დაპაუზებული. ფერხდება არა მხოლოდ ჰიდროჰესების პროექტები, არამედ ქარისა და მზის ელექტროსადგურების პროექტებიც.
შარშანდელი მონაცემით კი ენერგეტიკში 10 მილიარდ ლარზე მეტი FDI დაპაუზებულია. 2020 წელს პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები (FDI) 2019 წელთან შედარებით 52,9%-ით შემცირდა და 15-წლიან მინიმუმზე დაფიქსირდა. ერთ-ერთი სექტორი, სადაც პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები მკვეთრად შემცირდა ენერგეტიკაა. შარშან საქართველოს ენერგეტიკაში $6 მილიონი დოლარი ჩაიდო. ენერგეტიკაში ინვესტიციების კლებას ჰესების საწინააღმდეგო კამპანიას უკავშირებენ.
ნამახვანიჰესის კაშხლისა და წყალსაცავის მშენებლობა შეჩერდა. ამ ჰესის კასკადის პროექტი ქართველმა დირექტორმა, მერაბ ლომინაძემ, ჩაიბარა. მანამდე მინისტრები პარლამენტში „რაჭა-ლეჩხუმში ჰესების მშენებლობასთან დაკავშირებით“ 10 135 მოქალაქის პეტიციის განხილვის ფარგლებში მივიდნენ და ანგარიში წარადგინეს. სხდომას, დეპუტატებთან ერთად ექსპერტები, ენერგეტიკოსები, ასევე არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და „რიონის ხეობის მცველების“ წარმომადგენლები ესწრებოდნენ. კიდევ უფრო მანამდე კი, 5 მარტს, საქართველოს პრემიერ-მინისტრის დავალებით, ეკონომიკის და მდგრადი განვითარების მინისტრმა, გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მინისტრთან ერთად, მოსახლეობასთან საჯარო შეხვედრა გამართა. მათ ცაგერის მოსახლეობას ჰესის მშენებლი კომპანიისთვის, "ენკასთვის," მიწის გადაცემის საკითხები განუმარტეს, ისაუბრეს, რატომ აშენებს ჰესს უცხოელი ინვესტორი და არა - სახელმწიფო, ადგილობრივებს ნამახვანიჰესის უსაფრთხოების დეტალებიც გააცნეს, მოსახლეობის წინაშე მინისტრებმა აიღეს პასუხისმგებლობა, რომ მთავრობა "ენკას" ადგილობრივი მოსახლეობის გადამზადებას მოსთხოვს. მოსახლეობასთან პირისპირ შეხვედრისას, მინისტრები დარწმუდნენ რიონის ხეობის მცველთა პროტესტის გულწრფელობაში და გამოთქვეს მზადყოფნა ერთობლივი მსჯელობით გამოინახოს გზა, რომელიც წაადგებამ როგორც ადგილობრივ მოსახლეობას, ასევე სრულიად საქართველოს. მთავრობა ჰესის უსაფრთხოებაში დარწმუნებულია.
ნამახვანის ჰესი $800 მილიონიანი თურქული ინვესტიციით შენდება. ინფრასტრუქტურის მშენებლობისთვის მოსამზადებელი სამუშაოები ჰესის ასაშენებლად 4 ლოკაციაზე მიმდინარეობს და ნათია თურნავა პოცესს რამდენიმე დღის წინ თავად გაეცნო. ნათია თურნავა ნამახვანი ჰესის პროექტს ენერგეტიკაში საუკუნის პროექტად მიიჩნევს. მისი თქმოით, ნამახვანი ჰესის გაშვების შემდეგ ადგილობრივი ენერგოგენერაცია მოთხოვნის 12%-ის დაკმაყოფილებას შეძლებს.
გეგმის მიხედვით, ნამახვანის ჰესების კასკადი ექსპლუატაციაში 2024 წელს შევა.
იმისთვის, რომ გაიგოთ, რა გზა გაიარა ნამახვანჰესის პროექტმა საბჭოთა პერიოდიდან დღემდე, იკითხეთ report.ge-ს ეკონომიკური ანალიტიკა.
როგორია ნამახვანჰესის ენერგეტიკული ფასეულობა, ან რას კარგავს საქართველო ჰესების არ აშენებით, ნახეთ აქ.
